Terug naar "Grotbescherming Home"

GIDSINGEN?

Het rondleiden van niet-speleologen in een grot wordt wel eens een "gidsing" genoemd.   Er is over het begrip "gidsingen" al heel veel gepraat, in club of federatieverband.  We kunnen zondermeer zeggen dat het één van de heetste hangijzers is.    Jan en alleman wil tegenwoordig wel eens in een grot rondkruipen.  Dat gaat dan van schoolklassen (op hun sportdag), over survival-groepen, tot groepen bedrijfs-kaderleden (tijdens hun management-training). 

Over één ding is de meerderheid het wel eens en dat is dat het fenomeen (massa-)gidsingen, of het nu uitgevoerd wordt door echte speleologen of door commerciëlen (zgn. buitensportbedrijfjes), verantwoordelijk is voor een versnelde en onherroepelijke aftakeling van vele van onze grotten.   Inderdaad, zoals elders in deze pagina's wordt aangetoond, en wat elke rechtgeaarde speleoloog zelf wel weet: grotten zijn een fragiel milieu, vooral  voor wat betreft de geologische of mineralogische (concreties) kant ervan, maar evengoed voor wat betreft de fauna (vleermuizen, insecten enz.).  En een milieu dat zich zeer traag herstelt van de schade die het is berokkent: we spreken dan over vele tienduizenden jaren. In zoverre dat we stellen dat elke schade, vanuit het oogpunt van een mensenleven, definitief is. 

Dit milieu verdraagt geen overmatig bezoek. En dat is net wat die gidsingen teweeg brengen. 

 

CIJFERS?

Uiteraard kennen we geen exacte cijfers.   We weten hoeveel gastverzekeringen er door leden van het Vlaams Verbond van Speleologen worden afgesloten. We hebben cijfers kunnen vergaren door middel van verborgen elektronische tellers in sommige populaire grotten.  Er worden steeksproefgewijs tel-acties gehouden aan de ingangen van grotten.   Maar het is moeilijk een idee te hebben van de aantallen die bepaalde commerciële bedrijven, die hun "eigen" grot hebben gekocht/gehuurd, meenemen.  Nog onmogelijker is het om te weten hoeveel mensen zich totaal onbegeleid, op eigen houtje, in een grot avonturen (genre Trou de la Louve). 

Maar toch, kunnen we ruw schatten dat er jaarlijks minimaal 10.000,  maar realistischer 20.000 of meer mensen worden meegenomen in grotten. 

Dit is een gigantisch aantal indien men weet dat deze massa wordt losgelaten in een klein aantal grotten, een twintigtal hooguit.   Aangezien dit als zeker 40 jaar aan de gang is, betekent dit dat er reeds minstens 400.000, maar mogelijk 800.000 of meer niet-speleologen onze grotten hebben bezocht. 

 

IMPACT?

Er hoeft geen tekening bij, wat de aanwezigheid van 400.000 of meer onervaren mensen  heeft betekend voor dat handvol grotten.   Deze grotten zijn niet alleen beroofd van elk stukje druipsteen dat niet te groot of te zwaar was om mee te nemen, elk hoekje en kantje ervan is totaal bemodderd geraakt, en de grot zelf is versleten. Inderdaad, kalksteen en druipsteen zijn zeer zacht en de schurende werking van duizenden zanderige overalls en laarzen hebben alles als het ware gepolijst (zie foto hiernaast: Spiegelglad gepolijste rots, in een passage die reeds door tienduizenden bezoekers is genomen... Trou d'Haquin). 

Zijn deze mensen dan allemaal vandalen? Neen, maar de occassionele bezoeker van een grot,  die zich voor de eerste keer met het glibberig, donker, nat, claustrofobisch en enigzins vijandig grotmilieu geconfronteerd ziet, heeft maar één doel:  zichzelf.  Proberen er zonder kleerscheuren door te komen, niet uit te schuiven of te vallen, zich niet belachelijk te maken ten opzichte van zijn vrienden.  Bekommernis om de grot zelf, haar mooie formaties, sedimenten of dieren, kan je echt niet verwachten.  

Zelfs al mochten al deze mensen eerst een grondige opleiding hebben gehad in het zgn. "Minimal Impact Caving" (een manier van grotten waarbij de schade aan de grot minimaal is), dan nog hadden de grotten dit nooit overleefd...  want teveel is teveel. 

 

HOE LOSSEN WE DIT OP?

De opgelopen schade is onherstelbaar. We zullen moeten leren leven met het feit dat enkele tientallen van onze (ooit mooie) grotten,  woestijnen zijn geworden van versleten kalksteen en modder. 

Foto hiernaast: een totaal "versleten" druipsteenformatie; enkel de ruwe vorm komt nog overeen met het origineel. Foto genomen in de platgelopen Trou de la Louve

Wat er in de eerste plaats moet gebeuren is voorkomen dat andere grotten eenzelfde lot ondergaan...

In een tweede plaats dat de reeds fel toegetakelde grotten  zich kunnen stabiliseren en aan hun lang herstelproces beginnen. 

 

WAT IS ER AL GEBEURD?

Zowel de Union Belge de Spéléologie, de Waalse federatie (+/- 1300 leden) als het Verbond van Vlaamse Speleologen (+/- 700 leden) voerden een tiental jaar geleden een gedragscode in. Een ruim hoofdstuk van deze deontologische code betreft de "geleide tochten".  Er wordt een kader gecr?rd waarin deze moeten plaatshebben: in welke grotten mag dit, hoe groot mag een groep zijn,  hoeveel begeleiders enz. 

Het Verbond van Vlaamse Speleologen voerde daarenboven nog verdere maatregelen in, zo ondermeer een maximum quotum aan gasten dat elke club, in functie van haar ledenaantal, jaarlijks mag gidsen, evenals een meldingsplicht van elke gidsing. 

De UBS begon ook met het systematisch afsluiten van de meest getroffen en populairste grotten met een poort.   Enkel echte speleoclubs krijgen een exemplaar van de sleutel die al deze poorten opent.

Het UBS voerde tevens een bekwaamheidsbrevet in (B.I.R.S) dat iedereen moet halen die in een commercieel/professioneel kader groepen in grotten wil begeleiden.

Er werd door het UBS ook een commissie "Karstbescherming & Toegang" opgericht waarin zowel UBS als VVS vertegenwoordigd is.  Deze heeft doorheen de jaren reeds veel goed bemiddelingswerk kunnen verrichten.

(NB: jammer genoeg, en hier stopt alle logica en gezond verstand, is het de Waalse federatie UBS zelf, die via een annexe zustervereniging "S.S.W." eveneens commerciële gidsingen organiseert . Een onaccepteerbare situatie, volgens mijn bescheiden mening!

Ook wordt nu, binnen het VVS althans toch, ruim aandacht besteed aan de karstbeschermingsproblematiek tijdens de opleiding van nieuwe speleologen.   Hiervoor wordt o.m. gebruik gemaakt van de diapresentatie die u hier in deze pagina's kunt vinden. 

Binen het VVS is sedert 2000 een inlichtingenformulier in dienst, dat aanvragers van een gidsing moeten invullen en waarin o.m. wordt gepeild naar de werkelijke motieven van het grotbezoek.

Ook de overheid zat niet stil, er werd een wet uitgevaardigd die het mogelijk maakt grotten te beschermen en klasseren omwille van hun mineralogische, hydrologische of biologische waarde.  Reeds een dertigtal grotten verkregen het statuut van "Cavité d'Intéret Scientifique", zo ondermeer de Grotte des Emotions of Réseau de Waerimont die werden ontdekt en worden beheerd door Speleoclub Avalon. 

NB: Jammer genoeg zijn in sommige gevallen zulke grotten van "Wetenschappelijk belang"  geklasseerd geworden buiten de wil en achter de rug om van de speleo's, met zelfs voor bepaalde grotten een verbod op toegang voor speleo's!  Eveneens een beschamende en betreurenswaardige zaak, wetende dat zonder enige uitzondering, al deze grotten werden geëxploreerd door speleologen!

EN HEEFT DIT RESULTAAT GEHAD?

Al deze maatregelen hebben geleid tot een flink verminderd aantal bezoekers en dus een verminderde druk op sommige van onze grotten.  Het heeft evengoed andere problemen gecre?rd, zoals sommige buitensportbedrijven die zonder scrupules Belgische grotten hebben opgekocht waarin ze dan, zonder zich iets aan te moeten trekken van welke richtlijnen of gedragscodes dan ook, ongelimiteerd mensen kunnen gidsen. De grot omgetoverd tot speleobox... een droevige en schrijnende zaak! Grotten maken immers deel uit van ons natuurlijk patrimonium. 

Foto hiernaast: een totaal ongerepte, oogverblindende druipsteenformatie (Bois de Waerimont) in een beschermde grot. Het is moeilijk voor te stellen dat de druipsteenformatie van de foto hierboven, er ooit ook zo uitzag...

 

EN MOGEN WIJ DAN NOG WEL GIDSEN?

Natuurlijk wel!  Evenwel binnen de voorschriften van uw speleofederatie (aantallen, frequentie enz.).  Maar het kunnen tonen van de ondergrondse wereld, aan ge?teresseerde en gemotiveerde niet-speleologen, op een doordachte en juiste manier uiteraard,  is één van de peilers van grotbescherming en vorming van nieuwe speleologen.   Sensibilisering heet dat. 

Echter, binnen Speleoclub Avalon zullen wij ons dan steeds beperken tot mensen die ?ht ge?teresseerd zijn in grotten. Niet in in hen die een dagje vermaak zoeken of eens willen kicken; neen, enkel in hen die willen weten wat een grot is, hoe en waarom ze gevormd is, welke technieken we nodig hebben om ze te exploreren en die zich bewust zijn of willen worden van de fragiliteit van het ondergronds milieu.  

 

WAT DOE IK DAN MET AL DIE AANVRAGEN? 

Hieronder een echte aanvraag zoals ik bijna wekelijks in mijn postbus aantref:

Beste mensen, Ik heb een vraagje aan jullie! Ik ben bezig met vier andere studenten van de Universiteit xxxxx uit Nederland een survival voor ongeveer 30 personen te organiseren. We willen naar de Belgische Ardennen. We hebben het over speleologie in grotten gehad. We zijn van plan in het weekend van 17,18 mei de survival te organiseren. Nu wilde ik graag weten of het mogelijk is om met een gids van jullie een tocht te kunnen maken. Een middag of dagtocht. Zo ja hoe duur is dat en waar kan dat? Zou u mij hierover willen informeren en de benodige informatie kunnen verstrekken? Bij voorbaat dank

Dit soort brieven of emails pak ik als volgt aan: 

Ik probeer me een idee te vormen van de motivatie en interesse in grotten die er bij deze mensen leeft . Soms is het onmiddellijk duidelijk welk vlees je in de kuip hebt: de mensen die een "kick" zoeken; de "survivors" (alsof er in een grot enige "survival" noodzakelijk zou zijn, haha!); de managers die hun stressbestendigheid willen trainen, de schooldirecteur die op de jaarlijkse sportdag op een gemakkelijke manier 130 van zijn leerlingen wil (laten) bezighouden, het vriendenclubje dat de grottocht als een "uitstapje naar een pretpark" beschouwt.  Soms moet je bijkomende inlichtingen vragen. Er zijn twee mogelijkheden:

1) OK, de mensen zijn ?ht ge?teresseerd.  Vertel hen de voorwaarden: de groep mag maximaal uit 10 personen bestaan (bij SC Avalon zelfs maar 5!) etc....  Maak hen bewust van de problematiek rond grotbescherming en toegang. Spreek iets af en gids hen ondergronds,; weliswaar in één van de daartoe bestemde "scholingsgrotten".  Bravo, je hebt  een aantal mensen gesensibiliseerd en hun interesse opgewekt voor speleologie. 

2) Hummm... deze mensen zijn niet echt ge?teresseerd in grotten. Ofwel stuur je die mensen wandelen.. "nee wij doen dit niet".  Echter deze mensen zullen ergens anders gaan aankloppen.   Het probleem verschuift gewoon. Een slechte zaak voor onze grotten. . 
Er is slechts één zinvolle aanpak en wel deze: zeggen dat je het niet doet, en uitleggen waarom niet.  Maak deze mensen bewust van onze problemen.  Vertel hen over de enorme druk waarmee onze grotten te kampen hebben en van de aftakeling ervan ten gevolge van "dagjesmensen".  Vertel hen over de sluiting van grotten door eigenaars, ten gevolge van overbezoek.  Verwijs hen naar andere informatiebronnen (deze website bv.) waarin zij meer te weten kunnen komen over de problematiek. En vraag hen gewoon dat ze a.u.b. begrip opbrengen en hun steentje bijdragen aan de bescherming van onze grotten, en dus een alternatieve activiteit bedenken.

Je hoeft slecht éénmaal een standaardbriefje te maken dat je in zulke gevallen kan gebruiken. Mijn ervaring is dat er in nogal wat gevallen begrip is voor de situatie!  Bravo, ook nu heb je een aantal mensen kunnen  sensibiliseren. 

Foto hierboven: En hop... weer (de voorhoede van ) een groep dagjesmensen die door Trou d'Haquin gesluisd wordt. Let op de afgesleten, glanzende rots. 

BESLUIT

Feit is dat op tien jaar tijd het speleolandschap grondig gewijzigd is en dat het beoefenen van speleologie hierdoor niet eenvoudiger op is geworden.  Maar onze grotten, en is dat niet het voornaamste, varen er wel bij.   Wij speleologen hebben een steeds grotere verantwoordelijkheid en wij moeten deze ook nemen. Niet alleen moeten we ons zelf correct gedragen in een grot, we moeten onze collega's en/of nieuwe leden voortdurend sensibiliseren en op weg zetten, en ook naar het grote publiek of derden toe moeten we de juiste boodschap uitdragen...